Brexit wywołał trzęsienie ziemi również w zakresie transportu towarów na linii UK-UE. Przepisy przejściowe wprowadzone na samym początku były pełne nieścisłości i luk. Po długim okresie oczekiwania Rząd Brytyjski opublikował Border Target Operating Model, który zapowiada mniej biurokracji i lepszą kontrolę transportu.

Dokument Border Target Operating Model (w skrócie TOM), opublikowany 12 września 2023 roku, opisuje nowe zasady importu towarów do Wielkiej Brytanii. Kiedy zmiany wejdą w życie? Będą one wprowadzane stopniowo przez cały 2024 rok.

Jak tłumaczy Mateusz Pernak, prawnik w TC Kancelarii Prawnej, w przyjętym modelu zastosowano nowe podejście do kontroli bezpieczeństwa procesu importu towarów oraz do kontroli sanitarnych i fitosanitarnych. Wspomniane kontrole dotyczą wwozu żywych zwierząt, zarodków produktów pochodzenia zwierzęcego, roślin i produktów roślinnych.

Regulacje zostały oparte na nowym, uproszczonym brytyjskim systemie informatycznym Single Trade Window oraz na kategoriach ryzyka przypisanych konkretnym produktom. Kluczowe zmiany obejmują również: zmniejszenie wymagań dotyczących informacji na temat importowanych towarów do 20 z dotychczasowych 37 obszarów; ułatwienie składania danych bezpieczeństwa i ochrony z użyciem brytyjskiego systemu informatycznego Single Trade Window, który umożliwi przekazywanie wszystkich dokumentów przewozowych za pośrednictwem jednej platformy; usprawnienie użytkowania danych bezpieczeństwa i ochrony przez Rząd Brytyjski, by zapobiec ich powielaniu; usunięcie wymogów bezpieczeństwa i ochrony dla poszczególnych kategorii, takich jak niektóre towary eksportowane z wolnych portów opuszczające Wielką Brytanię, tranzyt zewnętrzny do Wielkiej Brytanii oraz transport ryb z Wielkiej Brytanii wyładowanych w portach poza Wielką Brytanią.

Kontrole w nowej formule

Kontrole sanitarne i fitosanitarne w ramach nowego modelu zakładają trzy kluczowe filary. Pierwszym jest nowe, globalne podejście oparte na ryzyku. W jego ramach żywe zwierzęta, materiał biologiczny, produkty pochodzenia zwierzęcego, produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego, rośliny i produkty roślinne zostaną sklasyfikowane jako wysokiego, średniego lub niskiego ryzyka. Kontrole będą odpowiednio ważone w stosunku do ryzyka stwarzanego zarówno przez towar, jak i kraj jego pochodzenia.

Kolejnym są uproszczone i zdigitalizowane świadectwa zdrowia, co w założeniu ma zwiększyć automatyzację wykorzystania informacji i danych. Ostatni filar bazuje na ułatwieniach dla rzetelnych importerów, którzy dostarczą dowody na spełnienie wymogów i standardów regulacyjnych. By upowszechnić tę praktykę, powstał pilotażowy program Trusted Trader, w ramach którego autoryzowani importerzy roślin, produktów roślinnych i niektórych produktów zwierzęcych mogą kwalifikować się do ułatwień usprawniających import. Firmy posiadające ten status nie będą musiały kilkukrotnie przekazywać dokumentacji różnym organom administracyjnym, co zdecydowanie zmniejszy ich obciążenia w tym zakresie.